Ekuqaleni kwayonale inyanga uMfumfu inyanga kube lokukhala okukhulu kumahlabezulu mayelana ngesonzo esenziweyo lugatsha lwezemihloliso yolimi lweSindebele. Umthwakazi ukhale kakhulu ngoba ethi ugatsha lolu aluhloniphi ulimi lwethu njalo futhi, luhlolisa izinto ezingalunganga zesimanje andubana kuhloliswe ulimi njengoba lunjalo. Lokhu khukhala akusiyo nto entsha kanengi uZulu useke wakhala ngezikhathi lamathuba atshiyeneyo ngezehlakalo ezinengi ezinjengalezi.
Incitshi kwabezamasiko esintu, labezepolitiki sezike zazama ukuxwayisisa ngendaba ezinjalo kodwa konke kwaphelela emoyeni. Sizakhumbula ukuthi lakwezokukhulumisana, iZBC ibingaqakathekisi kahulu ukusakaza ngolimi lwsiNdebele. Yikho phela kwaze kwavalwa amaStudios eMontrose koBulawayo. Into ebuya ihluphe kakhulu yikithi akwzyia ukuthi lezizinto zibangelwa yinkethabetshabi elimini lwesiNdebele kumbe hatshi. Lanxa ungakhangela ngaliphi icele kumele ubone ukuthi kukhona okukhona!
Sengitshilo lokho kodwa kumle ngitsho ukuthi ekuthuthukiseni ulimi lwesiNdebele, kumele lathi sibe lenxenye esiyenzayo ukuze indima ingasali endleni. Uhulumende wele Zimbabwe ngingamsola ilanga lonke kodwa nxa singacina lpaho kuphela siyabe singaqedanga futhi siyabe siqhubela abanye umlandu wethu thina sisale simsulwa kanti hatshi akunjalo. Ezindlini lasemabandleni ethu lapho esikhonza khona kumele lathi siqakathekise isintu. Ukungaqakathekisi kwethu isintu sakithi yikho okubabgela ukuthi abantu bangasihloniphi. Lingathi limile lingabantu ababili abathtathu besekufika onumye wempumalanga, uzwa wonke umuntu esentshintshela kulolo limi lwakhe.
Angithi ngake ngahleka ngisiya le eharare ngisiya dinga ipassport ngoba phela yikho kontozonke eBamabzonke. Nxa sisedlula Egwelu, sihamba ngesitimela abantu bonke bahle baqalise ukukhuluma isShona. Ngitsho abantu abengikade ngihamba labo sehlezi sakhelene esitulweni. Aluba sesisphenduka sesivela khona, sekungabanye abantu, kodwa ngibone besinza yonaleyo kanye into. Mina ngabamba owangaphansi. Into nje eyangimalisayo lalamhlokhu yikuthi aluba sise Kwekwe ngelinye njalo lamalnga kwagada umama engingathi ngugogo nje osekhulakhulile wafika wahlala kwelinye icele lebhasi kodwa elimaqondana lami. Wangibingelela ngesiNdebele engazanga abuze ukthi ngimhlobo bani. Wasenginika amazambane ayewadla ayegoqelwe ngekhasi lwephephandaba elitshutshumayo. Kodwa mina ngesihle ngaphi ngiyabonga kodwa yatshi. Kuthe lami ngasengimnika amabhanzi engangingakwazi ukuthi ngizawanika abani. Ngangithengele ukudinga intshintshi erenkini yamabhasi eMkhoba.
